Moğol Barbeküsü

Moğol barbeküsü, Moğolların geleneksel ve sık tüketilen yemekleri içinde en zengin olanlardan biridir. Çünkü Moğolistan'ın kısmen kurak iklimi nedeniyle, Moğollar etini yedikleri her hayvanın gözüne kadar yemiş; istese de yiyemeyecekleri kısımları da eşya ve kıyafet yapımında kullanmışlardır. Günlük Moğol yemekleri daha çok suu te tsai, arpa ve pirinç aşı, sakatat ve bolca ot ve soğan-sarımsakla dolu iri mantıdır; Moğol barbeküsü ise ziyafetlerde, eski dönemlerde av partilerinde yenen zengin yemeğidir.

Moğol barbeküsünün belli bir tarifi yoktur; dört temel birimden oluşur: Erişte, et, sebze ve sos.

ERİŞTE

Moğol barbeküsü, aslında bir barbekü değil; noodle çeşididir. Moğolistan'da bulmanın kolaylığından dolayı Moğol eriştesi (Mongol noodle) ya da Çin noodle'ı ile yapılır. Ama spagetti bile kullanılmasında sakınca yoktur.

ET

Moğollar için et, ana besinlerdendir. Moğollar, kırmızı ve beyaz ete çok da kolay ulaşamasa da sakatatları yerler. Öte yandan, Moğolistan'daki donmamış ve kurumamış su kaynaklarının azlığı, balığı Moğolların en zor ulaşabileceği et yapar. Moğolların tükettiği etler şunlardır: Keçi, koyun, sığır, ceylan-geyik, at-eşek, kanatlı kümes hayvanları, domuz-yabandomuzu, balık, tavşan, tempeh (soya fasulyesinden yapılan, vejetaryen et. Çin ve Hindistan'da da bolca tüketilir.), av kuşları...

SEBZE

Moğolistan'da, bitkisel kaynaklara ulaşmak Türkiye'deki kadar kolay ve ucuz değildir. Öte yandan; Uzakdoğu ve/veya Hint kökenli meyve-sebzelere ulaşmak bize göre kolay ve ucuzdur. Moğolistan'da rahata ulaşılabilen sebze ve meyveler: Çin marulu, mantar (Çin ve Japon mantarları), elma, armut, kızılcık, patates, havuç, şeftali, patlıcan, kavun (ama pahalı), karpuz (ama pahalı), üzüm, bezelye, bakla, kişniş, soğan, hıyar (çoğunlukla turşu), turp, biber, sarımsak, kabak, fasulye (genelde kuru ve/veya turşu; tazeler çoğunlukla soya fasulyesi), kayısı, ayva, kivi (pek kullanılmaz), yaban mersini (Daha çok ülkenin Kuzey'i ve Batı'sında; ormandaki yabani yemişler), zencefil (daha çok Güney'de, Çin'le sınırdaki bölgelerde taze; Orta Moğolistan ve Kuzey'de kurutulmuş ya da toz halde), bambu filizi, soya filizi. Ayrıca bebek mısır, haşlanmış pirinç, darı da sebze olarak eklenebilir. "Sebze" doğru söz değil, "garnitür" daha doğru; çünkü beyaz peynir, tofu, pastırma, kurutulmuş et, kurutulmuş balık gibi "ekstra"lar da buna dahil.

SOS

Sos, Moğol barbeküsünün olmazsa olmazıdır. Moğolların en sık kullandığı soslar şunlardır: Soya sosu, teriyaki sos, sirke, yoğurt-kaymak, tereyağı, tatlı ekşi sos, hoisin sos, oyster sos (istirideye sosu), Xo sauce, acı tatlı sos, biber salçası, kırmızı şarap, köri sosu, satay sos...

BAHARAT

Moğol barbeküsünde, sos varsa baharat; baharat varsa sos pek kullanılmaz. Fotodakinde hiç baharat kullanmadım. Moğol mutfağında bolca kullanılan baharatlar: Renkli biber, kırmızı biber, karabiber, beyaz biber, pul biber, nane, kekik, sarımsak, beş Çin baharatı (Yıldız anason, tarçın, karanfil, rezene tohumu ve sansho -İngilizce Sichuan pepper, yerine renkli biber kullanılabilir- denen tane biberden oluşan; Çin'deki Sichuan bölgesindeki mutfağın temel yapı taşı olan baharat karışımı), si wu tang, zencefil...

FOTODAKİNİN TARİFİ

Çin tarzı noodle (Büyük marketlerden rahatlıkla bulabilirsiniz)
Koyun eti
Kültür mantarı
Elma
Havuç
Ispanak
Mor lahana
Teriyaki sos
Soğan
Sarımsak